Bij mannen zijn de grappen harder

NRC, 23 november 2017

Kantoorhumor Een gekscherende opmerking op de werkvloer is snel gemaakt. Maar hoe zet je humor goed in, en wanneer gaat een grap te ver?

Foto iStock 

Bij Capability op kantoor hangt een groot scherm, waar grappige foto’s op geplaatst kunnen worden. Een foto van een collega die lijkt op Donald Trump, naast een foto van de (echte) Amerikaanse president. Een plaatje van een bejaarde vrouw met daaronder de tekst ‘#MeToo, please’.

„Je hebt humor nodig om een angstcultuur tegen te gaan”, zegt Titus Kramer, eigenaar van arbo- en verzuimmanagementbedrijf Capability. Toen het #MeToo-debat oplaaide werd hij een beetje nerveus, bang dat het de werkvloer in negatieve zin zou raken. Uiteindelijk besloot hij alle vrouwelijke werknemers een schoudermassage te geven, gevolgd door de woorden: „Nu kunnen jullie me allemaal aanklagen, dan hebben we dat gehad.”

Vroeg of laat zullen er, net als over andere serieuze thema’s, toch grappen over gemaakt worden

#MeToo

Humor biedt een uitlaatklep voor dingen die niet gemakkelijk bespreekbaar te maken zijn, zegt hoogleraar klinische en gezondheidspsychologie Sibe Doosje. Doosje is gepromoveerd op humor aan de Universiteit Utrecht en geeft met zijn bedrijf Humorlab lezingen en workshops over humor. Op de werkvloer heb je volgens Doosje flauwe humor, zoals je bij Debiteuren/Crediteuren van het televisieprogramma Jiskefet zag, en het soort humor dat serieuze onderwerpen luchtiger kan maken. Als er bijvoorbeeld ontslagen vallen, of als er teveel werk is. Doosje: „Het kan soms fijner zijn ergens grappen over te maken, dan eraan onderdoor te gaan.”

In beide gevallen maakt humor het werk in ieder geval leuker en is het goed voor de band met je collega’s. Maar niet alle onderwerpen zijn even geschikt om grappen over te maken, zegt Doosje. „Soms gaat de ernst van een situatie voor of moet ergens tijd overheen.” Hij noemt de aanslagen op 11 september 2001, of recenter het #MeToo-debat. „Maar vroeg of laat zullen er, net als over andere serieuze thema’s, toch grappen over gemaakt worden. Humor is in dat geval een manier van verwerking.”

Dat er bij Capability op kantoor nú al grappen over #MeToo worden gemaakt, kan volgens Kramer liggen aan de bedrijfscultuur. Hij merkt op dat het middelgrote bedrijf bijvoorbeeld geen sterke hiërarchie kent. Zijn deur staat altijd open en grappen over de baas worden ook gestimuleerd. Al geeft hij toe dat niet elke grap altijd in goede aarde valt, en dat het voor nieuwe collega’s soms wennen is. Maar, zegt Kramer: „Daar staat tegenover dat conflicten hier misschien sneller worden uitgepraat.”

Stand-upcomedian Mino van Nassau, die ‘humorworkshops’ aan bedrijven geeft, noemt een vertrouwde omgeving als randvoorwaarde. Het is net als met zingen, zegt hij. Onder de douche lukt dat vaak wel, maar eenmaal op de bühne klapt men dicht. „Wanneer er op kantoor een groot onderling vertrouwen is en weinig hiërarchie, kunnen er meer grappen worden gemaakt. Het is overigens altijd wel verstandig ervoor te zorgen dat je je collega’s eerst goed kent.”

In de workshops van zijn bedrijf Comedy Team laat Van Nassau mensen in groepjes van vijf een improvisatieoefening à la het televisieprogramma De Lama’s uitvoeren. Een voorbeeld: verzin de grappigste antwoorden op de vraag ‘wat niet te zeggen in een operatiekamer?’ Werknemers uit verschillende lagen van het bedrijf koppelt hij aan elkaar: de directeur en de schoonmaker, de stagiair en de oude rot.

Afhankelijk van de bedrijfssamenstelling en de bedrijfscultuur merkt Van Nassau in de uitvoering grote verschillen. „Bij mannen zijn de grappen bijvoorbeeld harder en is er meer geoorloofd. Bij vrouwen gaat het meer over herkenbare situaties.” In het algemeen merkt hij dat maatschappelijke ontwikkelingen als de financiële crisis en de druk van politieke correctheid ons voorzichtiger hebben gemaakt. „Eigenlijk is alleen de woordgrap door sociale media in populariteit toegenomen.”

Heksenjacht

Trendwatcher Adjiedj Bakas stelt zelfs dat de terreur van politieke correctheid ervoor zorgt dat veel grappen helemaal niet meer gemaakt worden. Hij noemt het satirische televisieprogramma Toren C, waar hij zelf groot fan van is. „Hoewel de sketches in dat programma lekker overdreven zijn, zijn het tegelijkertijd uitvergrotingen van reële situaties op kantoor.” We kijken er volgens Bakas nu met nostalgie naar: grappen waarbij machtsverhoudingen een rol spelen kunnen bijvoorbeeld niet meer. Mensen zijn als de dood dat iemand naar personeelszaken stapt.

Men loopt op eierschalen, betoogt Bakas. „De Middeleeuwen van de kantoorhumor zijn aangebroken. Humor zoekt zijn weg nu ondergronds – het ontstaan van Whatsapp-groepjes waarin grappen binnen vertrouwde kring gedeeld worden is daar het beste voorbeeld van.” Maar daarbuiten woedt een heksenjacht op politieke incorrectheid, zegt Bakas. „Zo zorgt het #MeToo-debat dit jaar voor het verdwijnen van seksistisch getinte grappen.”

Ook Doosje denkt dat het humordiscours van bijvoorbeeld seks en relaties onder druk staat. Toch voorspelt Bakas dat we tegen het einde van 2018 kunnen hopen op een kentering. „We zullen genoeg hebben van de betutteling en weer behoefte hebben aan domme blondjes-grappen.” Ook maken grappen over de baas een comeback, voorspelt hij, nu de economie weer aantrekt.

Vijf tips van comedian Mino van Nassau

1. Vergelijk grappen maken met iemand versieren. Iemand aanspreken op Tinder is makkelijk, het echte werk vergt oefening en geduld.

2. Doseer en tast af. Soms ga je te ver en dan moet je weer een stapje terug doen.

3. Speel met technieken. Zoals overdrijving of omkering.

4. Ken je collega’s. Met meer kennis is er meer materiaal om je grappen op te baseren.

5. Durf ruimte te bewaren. Vaak is het eerste dat je wil zeggen niet het grappigste, maar het tweede of derde wel. Roep dus niet te snel.

Zo bouw je een carrière op in een nieuw land

NRC, 05-10-2017

Mirela Sula oprichter Global Women Network

De Albanese Mirela Sula helpt vrouwen met het opbouwen van een carrière in een nieuw land.

Voor het drijvend restaurant Sea Palace aan de Oosterdokskade in Amsterdam poseert een groepje vrouwen met veel gelach en geroep voor een foto. Ze stappen vervolgens een rondvaartboot in. Voorop loopt een kleine vrouw met onberispelijk gekapt kort haar. Haar naam is Mirela Sula. Ze is de oprichtster van het Global Woman Network en even in Nederland voor een evenement van haar organisatie.

Sula, geboren in een klein dorpje in communistisch Albanië, zet zich al jaren in voor vrouwenrechten. Ze was een van de eerste leiders van de feministische organisatie Intellectual Women en ontwikkelde zich in haar land tot geprezen journalist, schrijver, psycholoog en activist.

Mirela Sula is psycholoog, schrijver en oprichter van het Global Women Network.

In 2014 verscheen haar zelfhulpboek Don’t Let Your Mind Go. Sula woont in Londen.

Vijf jaar geleden emigreerde ze naar Londen. Daar merkte ze hoe lastig het was om als nieuwkomer in een land je eigen beroep uit te oefenen. Ze besloot het ondernemerspad in te slaan en begon het Migrant Woman Magazine, een tijdschrift met interviews met ondernemende vrouwelijke migranten.

Het tijdschrift bleek een succes, en het begin van iets groters. Sula zocht de geïnterviewde vrouwen op en bracht ze met elkaar in contact. Zo ontstond een netwerk van migrantenvrouwen, die elkaar ondersteunden in het opbouwen van hun carrière.

Het aantal hoogopgeleide migranten in de Europese Unie neemt toe. Uit de jaarlijkse Global Skills Index van recruitmentbureau Hays en Oxford Economics blijkt dat 29 procent van de migranten in de EU hoogopgeleid is, een toename van 3 procent ten opzichte van vijf jaar eerder. Volgens het rapport is dit een van de belangrijkste redenen dat de druk op de mondiale arbeidsmarkt dit jaar voor het eerst sinds 2012 licht is afgenomen.

Maar hoe vind je in een nieuw land werk dat past bij jou en je opleidingsniveau? Of je nu uit Albanië of Zimbabwe komt, in de uitdagingen en kansen voor migrantenvrouwen zitten veel overeenkomsten, zegt Sula op de rondvaartboot met een glas champagne in haar hand. „Wie succesvol wil zijn en wil groeien, moet uit haar comfortzone treden. De eerste stap is eigenlijk al gezet door te emigreren.”

Als migrant voel je je een vreemde

De grootste barrières die vrouwelijke migranten volgens Sula ervaren bij het vinden van werk zijn de taal, de angst voor afwijzing en kritiek en een gebrek aan zelfvertrouwen. „Als migrant voel je je een vreemde. Het blijkt vaak lastig om te integreren op de werkvloer of daar überhaupt binnen te komen. Maar bedenk dat het een proces is. Oude culturele waarden moeten langzaam ruimte maken voor nieuwe.”

Dit geldt ook voor de nieuwe stroom vrouwelijke vluchtelingen, aldus Sula. Al merkt ze dat er onder deze groep in eerste instantie ook een andere behoefte is: „De vluchteling voelt zich vaak aangetast in haar menselijke waarden en heeft de behoefte aan een veilige omgeving om zichzelf weer te kunnen laten gelden. Die veilige omgeving willen wij graag bieden met het Global Women Network.”

Klaar om een koe te doden

Sula heeft geen concreet lesprogramma en ziet zichzelf ook niet als coach, zegt ze. Het liefst vertelt ze haar eigen verhaal, of dat van anderen, om te inspireren. Sula haalt haar mobiele telefoon tevoorschijn om een Facebookbericht te tonen. ‘Ik ben klaar om mijn koe te doden’ staat er boven de tekst. Sula licht toe: „Dat is een legende die ik vaak vertel. Die gaat over de leden van een arm gezin die heel hun leven hebben gebouwd rondom de enige koe die ze in hun bezit hebben. Hun leven verloopt moeizaam: de koe moet verzorgd worden, maar brengt niet genoeg op. Op een dag komt een spiritueel leraar in hun dorp en de dorpelingen vragen hem hoe het gezin geholpen kan worden. De man kijkt rond, loopt naar de weide waar de koe staat en steekt deze neer.”

Met dit verhaal, zegt Sula, wil ze illustreren dat we blind kunnen zijn voor hoe bepaalde verplichtingen ons meer tegenhouden dan ons tot dienst zijn. „Nadat ze hun koe zijn kwijtgeraakt, begint het gezin gewassen te verbouwen. Een jaar later hebben ze genoeg te eten en iets over om te verhandelen op de markt. De leraar had gezien dat de koe hen tegenhield.”

Wanneer de verplichting wegvalt, wordt ons brein noodgedwongen creatief, zegt Sula. Lachend: „Mijn eigen koe was mijn echtgenoot. Toen ik dat doorkreeg, besloot ik hem te verlaten. Niet veel later zat ik met twee koffers en mijn kind op het vliegtuig naar Londen.”

Heeft Sula als geslaagde vrouw niet makkelijk praten? Ook zij begon haar nieuwe bestaan in Londen met schoonmaakklusjes, vertelt ze. „De positie van migranten is kwetsbaar, maar tegelijkertijd gunstig. Ze kunnen helemaal opnieuw beginnen, de mogelijkheden liggen open.”

Ze adviseert migranten die schone lei zo snel mogelijk in te vullen met activiteiten die raken aan hun streven. „Als je toch nieuwe mensen moet ontmoeten, ga dan meteen naar plekken waar je deel van zou willen uitmaken. Durf contact te leggen. Investeer je tijd en kennis door mee te denken of vrijwilligerswerk te doen.”

Maar dat is niet haar enige advies. Door haar achtergrond als psycholoog weet Sula dat de emotionele basisbehoeften van vrouwen overal ter wereld hetzelfde zijn: liefhebben, ergens bij horen en geaccepteerd worden. „Wanneer deze behoeften niet vervuld worden, ligt depressie op de loer. Het vinden van een gemeenschap waar je bij kunt horen, maar ook bij kunt dragen creëert mogelijkheden.”

Tot slot adviseert ze nieuwkomers vooral om – cliché maar waar – niet op te geven. „Hou vol. Ook al voel je je nu nog verloren, weet dat je dapper en veerkrachtig bent. De eerste stap heb je al gezet.”

 

https://www.nrc.nl/nieuws/2017/10/05/vul-die-schone-lei-zo-snel-mogelijk-in-13336890-a1575979

Op teambuildinguitje: Je ontdekt ineens veel verborgen talent

Teambuilding Een dagje paardenfluisteren of een brandje blussen – het nieuwe bedrijfsuitje is méér dan samen bier drinken. Goed voor de dynamiek.

NRC 12 september 2017

 

 

Medewerkers van softwarebedrijf ManualMaster gaan brandjes blussen voor hun bedrijfsuitje.Foto’s Rien Zilvold 

Op het gazon van scoutingclub Kastanujo aan de Reeuwijkse Plassen staat een uitgebrande rode auto. Brandweerslangen liggen uitgestald op het gras. In de kantine eet een dertigtal medewerkers van softwarebedrijf ManualMaster uit Papendrecht een bolletje kaas. Voor hun jaarlijkse teamuitje is een scoutingclub in Gouda omgetoverd tot kazerne. Vanochtend is het team begonnen met het blussen van huis-tuin-en-keukenbrandjes (zoals een vlam in de pan), na de lunch staat het blussen van de rode auto op het programma.

Verbroedering én conflict

Op vrijdagmiddag een biertje, blokjes kaas en bitterballen? Je kunt er niet meer mee aankomen. De trend voor het nieuwe bedrijfsuitje is de combinatie van spanning, het leren van iets nieuws én samenwerken – het liefst op een zo origineel mogelijke manier. Zo is de escape room – binnen een uur ontsnappen uit een afgesloten kamer door allerlei raadsels op te lossen – nog steeds favoriet. Maar activiteiten als het naspelen van het bekende televisieprogramma Expeditie Robinson, een brandje blussen of paardenfluisteren winnen inmiddels ook terrein.

„Tijdens een bedrijfsuitje willen mensen vooral plezier hebben en aan de kantooromgeving ontsnappen”, zegt Astrid Homan, hoogleraar arbeids- en organisatiepsychologie aan de Universiteit van Amsterdam. „De verbroedering tijdens zo’n uitje is waardevol: collega’s leren elkaar buiten de werkomgeving kennen, waardoor het wederzijdse begrip groeit.”

Een actief uitje is volgens Homan de ultieme gelegenheid om de groepsdynamiek eens goed in kaart te brengen. „Managers kunnen zichzelf van tevoren afvragen: welke problemen spelen er op de werkvloer? Waar ontbreekt het aan efficiëntie? Vervolgens zien ze tijdens zo’n bedrijfsuitje hoe de groep te werk gaat. Welke rollen nemen medewerkers aan? Wie stapt naar de voorgrond en wie trekt zich terug? Waar ontstaat conflict en hoe wordt dit opgelost?”

Idealiter worden de deelnemers tijdens een reflectiemoment op de dag zelf ook betrokken bij deze vraagstukken, zegt Homan. „Bij het beantwoorden van de vragen is het van belang te doorgronden waarom bepaalde dynamieken tot stand komen. Is er bijvoorbeeld een gebrek aan vertrouwen, of voelt iemand zich niet gehoord? Uiteindelijk kan dan een vertaalslag naar de werkomgeving gemaakt worden.”

Een ander doel van teambuilding is volgens Homan dat de deelnemers het gevoel krijgen samen aan hetzelfde doel te werken. „Zoiets werkt op de werkvloer psychologisch door.” Maar ook een beetje conflict is bij een actief bedrijfsuitje belangrijk, benadrukt Homan. „Als er te veel cohesie ontstaat en het te gezellig is binnen een team, verliest men de professionele doelen uit het oog. Iedereen is het altijd met elkaar eens en de kritische noot mist. Met een concrete groepsopdracht tijdens een uitje kun je zo’n veilige omgeving, waarbinnen één doel wordt nagestreefd, maar ook ruimte is voor conflict, nabootsen.”

Rolverdeling

Wanneer iedereen zijn kaasbolletje op heeft, wordt de groep in tweeën verdeeld. Voor de groepen staan Quino Hilgersom en Arjan en Cees Hoogenboom. Drie goedlachse mannen in overalls en shirts van de brandweer. Hilgersom is de enige die actief is bij de brandweer, de andere twee mannen zijn voorheen in dienst geweest, maar gebruiken hun kennis nu bij het organiseren van bedrijfsuitjes voor BrandweerSurvival.nl.

Niet elke klant vraagt of ze een element van teambuilding in het uitje stoppen, zegt Cees Hoogenboom. Sommigen, zoals het team van vandaag, komen vooral voor het plezier. Wanneer de klant wél geïnteresseerd is in teambuilding, last Hoogenboom reflectiemomenten in, waarin het functioneren van de groep wordt besproken. Maar ook wanneer de instelling recreatief is, gelooft hij dat een brand blussen bijdraagt aan het versterken van een team: „Bij de brandweer werken we met directe commando’s en een duidelijke rolverdeling. Uit ervaring weet ik dat die werkwijze tijdens een confrontatie zorgt voor momenten van zelfinzicht en inzicht in de werking van de groep.”

Er wordt aandachtig geluisterd en lachend oefenen de collega’s bewegingen en commando’s. Een van de deelnemers maakt gaapbewegingen. Dan is het team van ManualMaster klaar voor actie. De ene helft hijst zich in hittebestendige pakken en rent op luid commando van de aangewezen bevelvoerder de brandweerauto in. Op naar de inmiddels in brand gestoken auto. De andere helft blijft achter en richt de kantine in als brandend huis.

Banken worden verschoven, een rookmachine gaat aan. Een viertal collega’s wordt als slachtoffer aangewezen en verstopt zich in verschillende hoeken van de zaal. De rest is brandweerman en tast met een veiligheidsbril op de ruimte systematisch af. Maar terwijl de meeste overlevenden zich gewillig de ruimte uit laten dragen, kruipt een van de slachtoffers plotseling uit zijn rol en begint commando’s te roepen.

Adrenaline

De belangrijkste elementen waarop de werking van een groep steunt zijn volgens Homan coördinatie en motivatie. Het oplossen van coördinatieproblemen vraagt om een sterke samenwerking: iedereen moet weten wat wiens taak is. Homan: „Het is belangrijk om elkaar te begrijpen en de expertise van de ander te erkennen.” Maar motivatieproblemen zijn complexer. Bij een bedrijfsuitje heb je goede zin, je gaat iets leuks ondernemen. Eenmaal terug op kantoor kun je echter gemakkelijk in oude patronen vervallen. „Je vindt je collega’s gezellig, maar voelt nog steeds niet de noodzaak meer inzet te tonen. Het is daarom belangrijk dat iedereen ook op de werkvloer het gevoel heeft een belangrijke taak te hebben in het realiseren van het gezamenlijk doel.”

De twee groepen stuiteren nu van de adrenaline en hun pakken zijn goed nat van de brandspuit. Ging het goed? Directeur José Wienese vindt van wel. „Het vuur is veilig geblust.” Alleen het slachtoffer werd vergeten. Adviseur Henk Vaars is ook tevreden met de dag. „Je ontdekt veel verborgen talenten. Als we nog eens een nieuwe manager nodig hebben, weet ik nu bij wie ik moet aankloppen.”

 

https://www.nrc.nl/nieuws/2017/09/12/je-ontdekt-ineens-veel-verborgen-talent-12953050-a1573062